ارزش‌گذاری اقتصادی منافع زیست‌محیطی برنامه‌های کاهش مصرف سموم شیمیایی (مطالعه موردی: استان خوزستان)

همواره در اثر استفاده نادرست و بی­رویه سموم شیمیایی، اثرات جبران ناپذیری بر محیط­زیست وارد می­شود. اهمیت بالای اثر مخرب سموم موجب شده است که تلاش­های زیادی در جهت کاهش مصرف سموم انجام بگیرد. از جمله این تلاش­ها استفاده از ابزار اقتصادی است که در تبیین سیاست­های مناسب می­توان از آن­ها بهره گرفت. در این راستا،  می­توان با محاسبه ارزش اقتصادی کاهش مصرف سموم و شناسایی عوامل مؤثر بر اجراء و موفقیت سیاست­های کاهش مصرف و ارائه راه­کارهای مناسب برگرفته از نتایج این بررسی­ها، به تصمیم­گیران و سیاست­گذاران ذیربط در انتخاب سیاست­های صحیح در زمینه عملیات کشاورزی پایدار کمک فراوانی نمود. بدین منظور در این مطالعه سعی شده است، منافع اقتصادی کاهش مصرف سموم شیمیایی در استان خوزستان ارزش­گذاری شود. اطلاعات لازم برای انجام این کار از طریق تکمیل پرسشنامه از 180 بهره­بردار کشاورزی استان خوزستان به روش نمونه­گیری تصادفی دومرحله­ای در سال 1387 جمع­آوری شد. با استفاده از روش ارزش­گذاری مشروط، تمایل به پرداخت کشاورزان جهت کاهش سه سطح خطر ناشی از مصرف سموم (بالا، متوسط و پایین) در پنج لایه زیست­محیطی (انسان­ها، پرندگان، آبزیان، حشرات مفید و حیوانات اهلی) مشخص گردید. در ادامه به منظور شناسایی عوامل مؤثر بر میزان تمایل به پرداخت کشاورزان از مدل توبیت که به روش دومرحله­ای هکمن برآورد گردید، بهره گرفته شد. نتایج نشان دادند که بیش­ترین تمایل به پرداخت برای کاهش اثرات زیان­بار سموم در میان لایه­ها به ترتیب به لایه انسان­ها، پرندگان، حیوانات اهلی، آبزیان وحشرات مفید و در بین سطوح خطر به ترتیب سطح بالا، متوسط و پایین تعلق گرفت که در این میان منافع اقتصادی 15 کلاس زیست­محیطی از 571623 ریال (لایه انسان/خطر بالا) الی 56926 ریال (لایه حشرات مفید/خطر پایین) به ازای هر خانوار در سال زراعی متغیر بود. براساس نتایج به­دست آمده مشخص شد که متغیرهای درآمد، تعداد عملیات مدیریت تلفیقی آفات، درصد اهمیت قایل شدن کشاورزان به کاهش خطرات در هر لایه، آگاهی از ورود خطرات زیست­محیطی سموم به هر لایه، مواجه شدن با ورود خطرات زیست ­محیطی به هر لایه و مالکیت شخصی، تأثیر مثبت و متغیرهای شدت تراکم آفات و سن، تأثیر منفی بر اقدام به به­کارگیری عملیات کاهش مصرف سموم دارند. هم­چنین نتایج حاکی از آن بود که متغیرهای سبزی­کاری و درصد عملیات مدیریت تلفیقی آفات بیشترین تأثیر مثبت و متغیرهای ذرت­کاری و دستمزد کارگر وجین کننده بیشترین تأثیر منفی را روی میزان تمایل به پرداخت دارند.